Mastitis: nieuwe inzichten & behandeling

Mastitis, of borstontsteking, is een veelvoorkomende uitdaging voor vrouwen die borstvoeding geven. Waar het vroeger vooral werd gezien als een infectie die direct antibiotica vereist, begrijpen we nu dat mastitis een spectrum is. Dit betekent dat er verschillende gradaties en oorzaken zijn, die elk een andere aanpak nodig hebben.

In deze blog lees je alles over de nieuwste inzichten: de oorzaken, symptomen en de beste behandelingsstrategieën volgens het mastitis spectrum-model.

Wat is mastitis?

Mastitis is een ontsteking van het borstweefsel dat vaak voorkomt bij vrouwen die borstvoeding geven. Dit ontstaat meestal door een verstoring van het microbioom—de natuurlijke balans van bacteriën in de borst.

Vroeger werd aangenomen dat mastitis vooral het gevolg was van melkstagnatie of een bacteriële infectie. Nieuwe onderzoeken tonen echter aan dat er meerdere stadia zijn, van oedeem dat tot vaatvernauwing leidt tot een ernstige bacteriële infectie. Dit wordt het mastitis spectrum genoemd.

Het mastitis spectrum

Het spectrum helpt om mastitis beter te begrijpen en gerichter te behandelen. Het bestaat uit verschillende stadia:

• Oedeem in de borst– Er is een lichte zwelling en ongemak, dit kan de melkstroom hinderen.
• Inflammatoire mastitis – Een plek in de borst is pijnlijk, warm, rood en gezwollen door ontsteking, een steriele infectie. Hierbij kan de vrouw koorts en algehele malaise ervaren. Gewoon voeden als voorheen, rust en geen extra belasting zijn essentieel.
• Bacteriële mastitis – Er is een bacteriële infectie aanwezig, vaak met koorts en een ziek gevoel. Antibiotica zijn in dit geval nodig.
• Borstabces – In ernstige gevallen kan er een abces (met pus) ontstaan, waarvoor medische behandeling in de vorm van een drainage nodig is.

Door mastitis te zien als een spectrum, kunnen we het beter behandelen zonder direct naar antibiotica te grijpen, tenzij dat echt nodig is.

Symptomen van mastitis

De symptomen variëren afhankelijk van waar je je bevindt op het spectrum. De meest voorkomende klachten zijn:

• Pijn en zwelling – De borst voelt pijnlijk, hard en gezwollen aan. Dit begint vaak lokaal, maar kan zich uitbreiden.
• Roodheid en warmte – De huid rond de ontstoken plek wordt rood en voelt warm aan.
• Griepachtige symptomen – Koorts, rillingen, vermoeidheid en spierpijn kunnen optreden, vooral bij bacteriële mastitis.
• Pijn bij het voeden – Voeden of kolven kan pijnlijk zijn, maar is vaak juist nodig om de melkstroom te verbeteren.
• Extreme vermoeidheid – Je kunt je uitgeput voelen door de combinatie van pijn, ontsteking en eventuele koorts.

Het is belangrijk om de eerste signalen te herkennen en snel te handelen om verergering te voorkomen.

De nieuwste aanpak: Wat moet je doen?

De behandeling hangt af van waar je je bevindt op het mastitis spectrum. De nieuwste richtlijnen (Academy of Breastfeeding Medicine, 2022) benadrukken een zachte, ondersteunende aanpak in plaats van agressieve methodes zoals harde massage of direct antibiotica.

• Herken de signalen vroegtijdig
  Hoe eerder je actie onderneemt, hoe sneller je herstelt. Begin direct bij de eerste tekenen, zoals gevoeligheid of lichte zwelling.
• Voorkom verergering door rust en zelfzorg
  • Neem voldoende rust en vermijd onnodige stress.
  • Zorg voor voldoende vochtinname en voed op verzoek.
  • Gebruik evt pijnstilling en/of koude compressen na de voeding om zwelling te verminderen.
• Blijf voeden, maar forceer niet
  Stoppen met borstvoeding kan de situatie verergeren. Blijf je borst op een natuurlijke manier gebruiken door te voeden of te kolven, maar vermijd overmatig legen of harde massages. Ontzie de aangedane borst niet en stimuleer deze ook niet extra.
• Antibiotica? Alleen indien nodig
  • Als je binnen 48-72 uur geen verbetering ziet of je hebt hoge koorts, overleg dan met je arts.
  • Bij bacteriële mastitis zijn er bacteriën bij de ontsteking gekomen, bijvoorbeeld door open kloven, dan zijn antibiotica nodig, maar ze zijn niet altijd de eerste stap.
• Extra ondersteuning inschakelen
  Twijfel je? Neem contact op met een lactatiekundige of vroedvrouw voor begeleiding op maat.

Hoe kun je mastitis voorkomen?

Voorkomen is beter dan genezen. Dit zijn de beste manieren om mastitis te voorkomen:

• Zorg voor een goede aanleghouding – Dit voorkomt melkstagnatie en drukpunten in de borst.
• Voed op verzoek - leg minstens 8 keer aan in 24 uur ( bij oudere baby’s kan dit minder zijn)
• Voorkom druk op de borsten – Draag geen knellende beha’s en let op je slaaphouding.
• Gebruik je kolf op een goede manier – Gebruik steeds de juiste maat en juiste vacuüm. Kolven in een bh kunnen soms extra druk veroorzaken bij de motor. Zorg ervoor dat de kolf niet drukt op de borst, gebruik een bh-band verlenger.
• Behandel tepelkloven direct – Dit verkleint het risico op bacteriële infecties.
• Blijf alert op de eerste signalen – Snelle actie kan escalatie voorkomen.

Wanneer moet je medische hulp inschakelen?

Neem contact op met een arts, vroedvrouw of lactatiekundige als:

• De symptomen na 48-72 uur niet verbeteren
• Je hoge koorts hebt en je erg ziek voelt.
• Je een harde, pijnlijke zwelling voelt die niet weggaat.
• Je twijfelt over wat je moet doen.

Bij ernstige symptomen kan er een infectie of een abces ontstaan, waarvoor medische behandeling nodig is.

Je staat er niet alleen voor

Mastitis kan een grote uitdaging zijn, maar je hoeft het niet alleen door te maken. Door het mastitis spectrum te begrijpen, kun je sneller en effectiever handelen, zonder onnodige behandelingen.

Deze blog werd mede mogelijk gemaakt door Lact-O-FINN.